Herkennen van depressie- en angstklachten

Volwassenen met een visuele beperking en depressie- of angstklachten willen meestal wel ondersteuning krijgen, maar vragen die hulp vaak niet. Allereerst kan het lastig zijn om klachten te herkennen als depressie- of angstklachten. En als ze het wel herkennen weten ze vaak niet waar ze ondersteuning kunnen krijgen of ze willen de klachten zelf oplossen.

Ook de combinatie met een visuele beperking leidt vaak tot terughoudendheid in het zoeken van hulp. Je moet immers eerst erkennen dat je naast je visuele beperking ook nog andere klachten hebt. Als iemand somberheid of angst dan bespreekbaar wil maken, is er vaak de angst voor gevolgen in hun dagelijkse leven. Een andere oorzaak voor de terughoudendheid in het zoeken van hulp ligt bij het negatief labelen van jezelf, voor zowel de visuele beperking als de mentale klachten. In zo’n geval heeft iemand het gevoel dat vooroordelen over één of beide aandoeningen waar zijn. Dat belemmert de hulpvraag.

Ouderen

Ouderen brengen somberheid en/of angstklachten vaak niet ter sprake omdat ze denken dat het bij het ouder worden hoort of omdat ze zich ervoor schamen.

Met een alerte houding op signalen kun je de klachten tijdig herkennen en bespreekbaar maken. Je moet depressie- en angstklachten dan wel kunnen herkennen.

Het is echter vaak lastig om een onderscheid te maken tussen depressieve klachten of vervelende gevoelens als onderdeel van rouw met betrekking tot de visuele beperking. Hulpverleners zien mentale klachten regelmatig over het hoofd. Symptomen van depressie en angst worden soms aangezien voor klachten die het gevolg zijn van het aanvaarden van de visuele beperking, waarbij gevoelens van depressie of angst niet gek zijn. Ook transdiagnostiek en een gebrek aan screeningsmogelijkheden zorgen ervoor dat hulpverleners mogelijke mentale klachten over het hoofd zien. Onder transdiagnostiek verstaan we klachten, zoals bijvoorbeeld een beperkt energieniveau, die zowel passen bij de visuele beperking als bij de mentale klachten.

Met een screeningsinstrument kun je signalen beter herkennen. Het instrument helpt bij:

• het gesprek over mentale gezondheid
• bevestigen van je vermoedens
• zicht krijgen op de ernst van de klachten
• beter monitoren van de situatie

Expertisecentra voor blinden en slechtzienden hebben onderzoek gedaan naar een kort en gevalideerd screeningsinstrument voor depressieve en angstklachten: de Patient Health Questionnaire (PHQ)-4.

Met dit meetinstrument meet je zowel depressie- als angstklachten. De tool bevat slechts vier vragen: twee voor angst en twee voor depressie. Cliënten en hulpverleners zijn om een aantal redenen positief over PHQ-4, namelijk vanwege:

• het minimaal aantal vragen
• de toepasbaarheid bij de doelgroep
• de mogelijkheid om depressieve klachten te signaleren en te monitoren

Ook hulpverleners zonder achtergrond in de psychologie of psychiatrie kunnen dit instrument gebruiken.

Interpretatie van de PHQ-4 screening

De interpretatie van de PHQ-4 gebeurt op basis van de totaalscore. Een totaalscore van 0 tot 2 mag je interpreteren als ‘Geen klachten’. Hoe hoger vervolgens de score, hoe ernstiger de klachten. Daarbij geldt de volgende interpretatie. Een score van: 

• 3 - 5  punten betekent: Milde klachten
• 6 - 8  punten betekent: Matige klachten
• 9 -12 punten betekent: Ernstige klachten